[صفحه اصلی ]   [ English ]  
بخش‌های اصلی
درباره پایگاه::
اسناد بالادستی::
شیوه نامه ها و دستورالعملها::
کتاب‌ها::
طرح‌های پژوهشی::
همایش‌ها::
ژورنال کلاب::
نشست علمی::
سخنرانی علمی::
پایان‌نامه‌های حمایت شده::
منابع اطلاعاتی خارجی::
::
سایت‌های مرتبط
پورتال نهاد کتابخانه‌های عمومی

فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی

سامانه مدیریت طرح‌های پژوهشی

 
..
انجمن‌های علمی
انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران

 
..
اپلیکیشن موبایل
..
:: نقش کتابخانه‌های عمومی در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی ::
 | تاریخ ارسال: 1398/12/24 | 


نهمین نشست از سلسله نشست‌های ژورنال‌کلاب؛
نقش کتابخانه‌های عمومی در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی

در نشست ژورنال‌کلاب اهواز مطرح شد:

  • کتابخانه‌های عمومی به عنوان یک نهاد فعال باید برنامه‌ای مدون برای مدیریت در زمان بحران با توجه به تجربه‌های صورت گرفته در کشور و راهکارهای علمی ارائه دهند؛
  • امروزه در سراسر دنیا کتابخانه­‌ها را به عنوان مراکز بازیابی پس از فاجعه و مراکز فناوری ارتباطات می شناسند؛
  • کتابداران در زمان بحران به‌عنوان «اولین پاسخگویان اطلاعاتی» نقش مهمی دارند؛
  • مهم­ترین نقش کتابخانه­‌های عمومی در زمان پس از بحران، کمک به تاب‌­آوری جامعه است.

از عوامل کمتر شدن مراجعان کتابخانه‌های عمومی کم‌رنگ‌تر بودن نقش کتابخانه‌های عمومی در فعالیت‌های اجتماعی است.

دکتر منصورکوهی‌رستمی مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان در آغاز این نشست بیان کرد: پس از برگزاری همایش ملی کتابخانه‌های عمومی عوامل و موانع جذب و توسعۀ مخاطب در اسفند 94و پس از بررسی‌های صورت گرفته از نتایج این همایش  این نتیجه حاصل شد که یکی از عوامل کمتر شدن مراجعان کتابخانه‌های عمومی کم‌رنگ‌تر بودن نقش کتابخانه‌های عمومی در فعالیت های اجتماعی و ارتباط کمتر آن با نهادهای دارای کارکردهای اجتماعی بوده است. و به همین دلیل پررنگ‌تر کردن نقش کتابخانه‌های عمومی در زمینۀ کارکردهای اجتماعی در رأس برنامه‌ریزی‌های آتی قرار گرفت و در این راستا برنامه‌ریزی جهت برگزاری همایش ملی کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی در فروردین 99 صورت پذیرفت. در راستای این همایش نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اقدام به برنامه‌ریزی هدفمند جهت برگزاری نشست‌هایی با عنوان ژورنال کلاب در سراسر کشور در راستای محورهای همایش جاری نمود. هدف از این نشست‌ها بررسی مقالات علمی روز، تبادل اندیشه‌ها و تجارب، آشنایی با پژوهش‌های جدید و بدیع در حوزه‌های گوناگون جهت تحلیل، ارزیابی و جمع بندی برای استفاده و بهره وری در کتابخانه‌های عمومی است. با توجه به مواجۀ استان با بحران‌های زیست محیطی در طی سال‌های اخیر ضمن اشاره به تجربیات اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان در سیل فروردین 98ماه، ضروری است که کتابخانه‌های عمومی استان به‌عنوان یک نهاد فعال با ارائۀ  برنامه‌ای مدون با توجه به تجربه‌های صورت گرفته در کشور و استفاده از راهکارهای علمی ارائه شده در پژوهش‌ها و مقالات روز دنیا در قالب چنین نشست‌هایی آمادگی لازم جهت حضور فعال در چالش‌ها و بحران‌های اجتماعی را کسب و نقش اجتماعی کتابخانه‌های عمومی را در این حوزه از خدمات و فعالیت‌ها طی برنامه‌ریزی‌های منظم و هدفمند پررنگ‌تر ساخت. با توجه به ظرفیت کتابخانه‌های عمومی برای یاری رساندن به جامعه در زمان بحران‌های زیست محیطی ابراز امیدواری کرد که با مرور این مقاله و استفاده از مباحث آن گامی نو در جهت تبیین و اعتلای نقش کتابخانه‌های عمومی در راستای این فعالیت‌ها و برنامه‌های مؤثر در این حوزه برداشته شود.
 

تداوم جلسات ژورنال‌کلاب جهت رسیدن به یک الگوی علمی قابل اجرا در کتابخانه­های عمومی حائز اهمیت است.

دکتر محمد حسن عظیمی عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و دبیر نشست ژورنال کلاب بیان کرد: اقدام جهت برگزاری نشست‌های ژورنال‌کلاب گامی نو و قابل تقدیر از نهاد کتابخانه­های عمومی کشور در راستای فعالیت‌های خلاقانه و کاربردی است که می‌تواند بسیار مؤثر واقع شود. ژورنال‌کلاب‌ها جلسات آموزشی دوره‌ای هستند که به صورت منظم و پیوسته در یک حوزه و یک موضوع برنامه‌ریزی و اجرا می‌شوند. ژورنال کلاب ها یکی از روش‌های مرسوم در جهت ارتقای دانش مخاطبان هستند که با ماهیت کارگروهی و محوریت یک موضوع خاص برنامه‌ریزی می شوند. از جمله مهم‌ترین اهداف ژورنال‌کلاب موارد ذیل است:

  • ارتقای مهارت‌های خاص برای مرور نقادانه
  • به روز کردن معلومات و دانسته‌های کتابداران در زمینۀ موضوع مورد نظر
  • تشویق برای عملکرد مبتنی بر شواهد
استان خوزستان در معرض بحران­های زیست محیطی متعددی است که این مسئله نیازمند توجه ویژه‌ایست. از این رو لزوم  و ضرورت تداوم این جلسات جهت رسیدن به یک الگوی علمی قابل اجرا در کتابخانه­های عمومی حائز اهمیت است. شاید در ابتدای امر ارتباط ظاهری بین یک نهاد کاملاً فرهنگی با بحران‌های زیست محیطی دور از ذهن باشد اما با نگاهی به نقش و کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی می‌توان به اهمیت این نهاد در راستای ارائۀ خدمات مؤثر در زمان وقوع بحران پی برد.
بحران حادثه‌ای است که به صورت طبیعی و یا توسط بشر به‌طور ناگهانی و یا فزاینده به وجود می‌آید و سختی و مشقتی به جامعۀ انسانی به گونه‌ای تحمیل می‌کند که جهت برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق‌العاده باشد. یک بحران دارای چند مرحله است که شامل حادثه، سانحه و فاجعه است. هم چنین بحران‌های طبیعی را می‌توان از لحاظ زمان به سه دسته تقسیم‌بندی کرد که عبارتند. از:
  • بلاهای دفعی و آنی مانند زلزله؛
  • بلاهای تند و سریع نظیر سیل و طوفان؛
  • بلاهای تدریجی مانند خشکسالی ها.

در مواجهه با این بلایا و بحران‌ها، فازهای مدیریت بحران باید در چند مرحله صورت پذیرد که به ترتیب شامل مدیریت قبل از بحران، حین بحران و پس از بحران است. عمده فعالیت های در نظر گرفته شده پیش از وقوع بحران مبتنی بر فعالیت‌های ایجاد آمادگی است که از آن جمله می‌توان به پیش‌بینی و پیشگیری‌های ضروری اشاره کرد. پیش‌بینی و پیشگیری در مرحله قبل از وقوع بحران می‌تواند در قالب مواردی چون تهیه و تدوین مقررات و ضوابط، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و نظارت مستمر، ایجاد سامانه‌های پیش‌بینی هشدار و حوادث و آموزش همگانی باشد. با نگاهی به موارد نامبرده می‌توان متوجه شد که کتابخانه‌های عمومی قادرند با برنامه‌ریزی هدفمند در زمینۀ اقدامات فوق نقش مؤثر و فعالی داشته باشند. برنامه‌ریزی و اطمینان از نحوۀ درست طرح‌ها، تعیین شرح وظایف، ایجاد حلقه‌های ارتباطی، حفظ پایایی و تداوم خدمات و ایجاد شبکه‌های ارتباطی ضروری را از جملۀ دیگر فعالیت‌های ضروری در مرحلۀ آمادگی برای زمان بحران دانست و خواستار تعریف نقش کتابخانه‌های عمومی در هریک از مراحل با توجه به پتانسیل‌های این نهاد شد.
در هنگام وقوع بحران‌های طبیعی استفاده از تمامی ظرفیت‌های کتابخانه‌های عمومی را جهت تاب‌آوری و اطلاع‌رسانی صحیح و به موقع از جمله مهمترین زمینه‌های فعالیت کتابخانه‌های عمومی است استفاده از فضای کتابخانه‌های عمومی، تخلیه و اسکان اضطراری از اقدامات مؤثر کتابخانه‌های عمومی در مواجهه و مقابله با بحران می‌توان برشمرد. با توجه به رسالت کتابخانه‌ها در زمینۀ آموزش‌های اجتماعی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی مختلف جهت مواجهه و رفع مشکلات ناشی از وقوع بحران و لزوم تهیه و دسترس‌پذیری اطلاعات مورد نیاز تمام اقشار جامعه برای بازسازی و بازگشت به روال طبیعی زندگی را از مهمترین نقش‌های کتابخانه‌های عمومی در زمان بعد از بحران دانست.
مقالۀ "بنادری در طوفان: نقش کتابخانه های عمومی در زمان بحران" مقاله‌ای مفید و کاربردی بر اساس تجربیات فردی نویسنده است که می‌تواند در کنار استمرار برگزاری جلسات ژورنال‌کلاب به‌عنوان گامی آغازین در تدوین دستنامه‌ای علمی و کاربردی جهت تبیین و تعریف نقش کتابخانه‌های عمومی در زمان بحران مؤثر واقع شود.

 

ارائۀ مقالۀ «بنادری در طوفان: نقش کتابخانه‌های عمومی در هنگام بحران»

ندا پورخلیل معاون کتابخانۀ مرکزی استان خوزستان و ارائه دهندۀ مقاله در این نشست به بررسی مقالۀ "بنادری در طوفان: نقش کتابخانه های عمومی در هنگام بحران" نوشته میشل استریکر پرداخت. وی در این‌باره گفت: کتابخانه‌های عمومی در هنگام بحران می­توانند خدمات فراوانی ارائه کنند. و این مقاله به بررسی انواع خدمات و نقش‌های کتابخانه‌های عمومی در هنگام بحران می­پردازد. در این مقاله راهنمایی­هایی در مورد نحوۀ آماده­سازی کتابخانه برای پاسخ به یک بحران و هم­چنین چگونگی از سرگیری ارائۀ خدمات به مردم در سریع‌ترین زمان ممکن پس از بحران محلی یا منطقه­ای ارائه می­شود. هر چند ممکن است نقش کتابخانه‌های عمومی از سوی دست اندرکاران و سازمان‌های متصدی ارائۀ خدمات در زمان بحران کم­رنگ پنداشته شود اما کتابخانه­های عمومی به واسطۀ فضا، امکانات، منابع و نیروهای انسانی که در اختیار دارند می­توانند با برنامه‌ریزی و استفاده از کمک­های مردمی به ارائۀ خدمات در کنار سایر گروه­های پاسخ­دهنده به بحران بپردازند. هم­چنین کتابخانه­های عمومی با اجرای برنامه­های فرهنگی برای کودکان و بزرگسالان می­توانند به افزایش تاب‌آوری جامعه کمک نمایند. خدمات کتابخانه‌ای در هنگام بحران می­تواند ارزش‌آوری فراوانی برای کتابخانه‌های عمومی و مردم داشته باشند. فاجعه­های طبیعی اخیر، نقش مهمی را که کتابخانه­های عمومی در تقویت تاب‌آوری جامعه و تلاش برای پاسخگویی پس از فاجعه ایفا می­کنند، برجسته کرد. بسیاری از مسئولان و پاسخگویان اضطراری، اکنون کتابخانه­ها را به عنوان مراکز بازیابی پس از فاجعه و مراکز فناوری ارتباطات می شناسند و نقش کتابداران را به عنوان "اولین پاسخگویان اطلاعاتی" در نظر می‌گیرند.
این مقاله به کتابخانه­ها کمک می‌کند تا این نقش جدید (خدمت در هنگام بحران) را به‌عنوان یک خدمت اساسی در جامعه به‌کار گیرند و پس از یک بحران با سرعت بیشتر افراد را قادر به بازگشت به محل کار و بازگشت به زندگی خود نموده و احیای وضعیت اقتصادی جامعه را پس از یک بحران بهبود بخشند. مهمی را که کتابخانه‌های عمومی در تقویت تاب آوری جامعه و تلاش برای پاسخگویی پس از فاجعه ایفا می­کنند، برجسته کرد. بسیاری از مسئولان و پاسخگویان اضطراری، اکنون کتابخانه‌ها را به عنوان مراکز بازیابی پس از فاجعه و مراکز فناوری ارتباطات می شناسند و نقش کتابداران را به عنوان «اولین پاسخگویان اطلاعاتی» در نظر می­گیرند. این مقاله به کتابخانه­ها کمک می‌کند تا این نقش جدید (خدمت در هنگام بحران) را به‌عنوان یک خدمت اساسی در جامعه به­کار گیرند و پس از یک بحران با سرعت بیشتر افراد را قادر به بازگشت به محل کار و بازگشت به زندگی خود نموده و احیای وضعیت اقتصادی جامعه را پس از یک بحران بهبود بخشند.

در این مقاله با اشاره به نقش کتابخانۀ عمومی نیوجرسی بعد از طوفان سندی در اواخر اکتبر 2012، به تبیین نقش کتابخانه‌های عمومی در زمان قبل از بحران  و پس از بحران پرداخته شده است. مهم­ترین فعالیت­های برشمرده برای کتابخانه‌های عمومی در زمان قبل از بحران به قرار ذیل است:

  •   تهیه فهرستی از حامیان بحران جهت کمک­رسانی در زمان بحران؛    
  •  برقراری روابط گسترده و قوی برای برآوردن تقاضاهای محتمل؛  
  •    شناسایی کارمندان مستعد و داوطلب؛  
  •   تدوین یک برنامه یا پلان بحران.

و از جمله نقش­های برشمرده شده در این مقاله در زمان بحران می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

  • تعلیق جریمه‌های کاربران؛
  • ایجاد فضای مناسب جهت اسکان مردمی؛
  • اطلاع‌رسانی در حوزه‌های گوناگون با استفاده از تمام امکانات موجود؛
  • فراهم­آوری دسترسی به فناوری و اطلاعات؛
  • برگزاری برنامه­های ویژه کودک و نوجوان؛
  • ایجاد یک دفتر مرکزی برای گروه­های داوطلب محلی.

هم­چنین در این مقاله مهم­ترین نقش کتابخانه­های عمومی را در زمان پس از بحران، «کمک به تاب­آوری جامعه» معرفی شده است. و اشاره شده که کتابخانه­ها قادرند از طریق تلاش برای ایجاد مشاغل کوچک، احیای احساس آرامش در مردم، تامین نیازهای اطلاعاتی مردم در هنگام بحران به این مهم دست یابند.
یکی دیگر از نکات پرداخته­شده و حائز اهمیت در این مقاله همکاری با ستاد مدیریت بحران است. به گونه­ای که از کتابخانه­های عمومی خواسته شده تا با برقراری ارتباط با سازمان­ها و ستادهای مدیریت بحران نسبت به معرفی کتابخانه­های عمومی به عنوان یک نهاد مهم یاری­رسان و موثر در این مواقع تأکید شده است.

 

بحث و گفتگوی حاضران در جلسه

عباس حسین‌زاده معاون امور کتابخانه­ها و همکاری­های استان خوزستان عنوان کرد که حضور کتابخانه­های عمومی در بحران سیل 98 نشان داد که این کتابخانه­ها ظرفیت­های خوبی برای حضور در شرایط بحران دارند. ورود نهاد به این مقوله در قالب ارسال کتابخانه­های سّیار و تعیین استان­های معین، حضور داوطلبانۀ کتابداران، تنوع برنامه­های فرهنگی مثل نقاشی، قصه­گویی، کاردستی و غیره وجود کتابخانه­ها به عنوان پایگاه­های فعال در همۀ شهرها از نقاط قوت کتابخانه­های عمومی در زمان بحران است. به‌منظور ادامۀ هرچه بهتر این فعالیت­ها، شناسایی نقاط ضعف کتابخانه­های عمومی به منظور برنامه­ریزی قوی و نظام­مند جهت مشارکت در مدیریت بحران ضروری است. 

فاطمه کاتبی کارشناس‌مسئول برنامه‌ریزی، آمار و پژوهش استان نیز بیان کرد: کنابخانه‌ها به عنوان یک نهاد اجتماعی از تمام رخدادهای جامعه تأثیر می‌پذیرند و می‌توانند بر وقایع جاری در جامعه نیز تأثیرگذار باشند. بنابراین خدمات اجتماعی در زمان بحران های طبیعی می تواند یکی از رسالت های تعریف شده برای کتابخانه های عمومی به عنوان یک نهاد اجتماعی عام المنفعه باشد که علاوه بر توسعه کمک رسانی به مردم در چنین مواقعی سبب افزایش اهمیت و ارزش اجتماعی کتابخانه نیز خواهد شد. جهت تعیین نقش اساسی کتابخانه‌ها در این حوزه،  نیاز به سیاست‌گذاری‌های بالادستی و ایجاد یک خط مش ساز و کار یافته احساس می‌شود اما با توجه به مواجهۀ استان با بحران‌های زیست محیطی به ویژه در سال‌های اخیر، می‌توان با برنامه‌ریزی هدفمند جهت ایجاد یک طرح کامل اقدامات مثبتی در این زمینه انجام داد.
بهار مهدی‌پور کارشناس انجمن­های استان اظهار کرد: کتابخانه­های عمومی به عنوان نهادهای فرهنگی و اجتماعی که عهده­دار نقش تأمین اطلاعات هستند در زمان بحران و بلایای طبیعی نیز جایگاه خاصی دارند. ازاین­رو حضور کتابخانه­های عمومی به عنوان بخشی از بدنه مدیریت بحران، نه به معنای تغییر کارکرد این نوع کتابخانه­ها بلکه به معنای افزودن یک کارکرد در راستای رسالت خود به عنوان یک نهاد اجتماعی است که وظیفه خدمت­رسانی به عموم افراد و اقشار مختلف جامعه را دارد. مهم­ترین وظیفه کتابخانه­ها در شرایط بحران مقابله با شایعات و آلودگی اطلاعات و ارائه اطلاعات موثق و معتبر به افراد است. از دیگر خدماتی که کتابخانه­ها می­توانند در زمان بحران ارائه دهند می­توان به خدمات آموزشی و فرهنگی، سرگرمی و خدمات پشتیبانی و اجتماعی اشاره نمود.

وحید کیانی مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان گفت: نقش فعال کتابخانه­ها در حوزۀ کودک و نوجوان در زمان بحران سیل فروردین 98 انجام فعالیت­های فرهنگی از قبیل قصه­گویی، نقاشی، کتابخوانی و سایر برنامه­های مفرّح در راستای سرگرم نمودن کودکان و نوجوانان به منظور کاهش دغدغۀ والدین در روزهای پس از بحران و کمک به تاب­آوری جامعه را از جمله مهم­ترین فعالیت­های کتابخانه­های عمومی در زمان بحران است. به منظور برنامه­ریزی حضور مؤثر کتابخانه­های عمومی در مدیریت بحران­ها در مراحل مختلف پیش از بحران، حین بحران و پس از بحران، پیشنهاد می‌شود «طرح تعیین نقش کتابخانه­های عمومی در شرایط بحران» در دستور کار جلسۀ انجمن استان قرار گیرد.


فایل مقاله 

ترجمۀ مقاله 

فایل ارائه 
 
 
 
 
 


دفعات مشاهده: 1706 بار   |   دفعات چاپ: 91 بار   |   دفعات ارسال به دیگران: 0 بار   |   0 نظر
::
Persian site map - English site map - Created in 0.06 seconds with 54 queries by YEKTAWEB 4660